Aan al het goede zal een keer een einde komen
Aan al het goede zal een keer een einde komen. Als dat einde dichterbij komt. Daar gaat het op deze pagina over.
Als het einde van je leven dichterbij komt, als je een ziekte hebt die niet genezen kan worden, als het er naar uit ziet dat de dood onvermijdelijk wordt, is het goed om na te denken en jezelf vragen te stellen. Onderstaande tekst is bedoeld om je daarbij richting te geven. Dokter Burggraaff denkt dat het goed is als je jezelf deze vragen stelt:
- Begrijp ik wat mij te wachten staat?
- Over welke dingen in de toekomst maak ik me zorgen?
- Wat wil ik nog doen in de tijd die ik nog heb?
- Welke beperkingen, veroorzaakt door mijn ziekte, vind ik OK?
Spreken over doodgaan. Het kan zinvol zijn over deze vragen in gesprek te gaan met mensen om je heen en met je arts. Over je eigen sterven spreken is een eerste belangrijke stap. Soms is dat een heel erg grote stap. Toch is het goed voor jezelf en je omgeving als je deze stap kunt zetten. Het blijft je eigen vrijheid om er al of niet over te willen spreken. Er is geen verplichting. Reken er op dat de dokter er graag met je over wil spreken.
Verlichting van klachten. Het is altijd belangrijk om hinderlijke verschijnselen die een gevolg zijn van ziekte te proberen te verminderen. Gezelschap van een andere persoon kan daarbij al helpen. Eenvoudige steun – het klinkt zo eenvoudig – is zo belangrijk. Spreek met je arts over de mogelijkheden om klachten te verlichten, waaronder medicatie.
Afspraken maken rond het einde van je leven. Het kan rust en duidelijkheid geven als je duidelijke afspraken maakt over het einde van je leven. Vooral wat je wel en wat je niet wil dat er gebeurt. Deze einde van het leven vragen heeft dokter Burggraaff in een document opgesteld. Dit document kun je gebruiken door met eigen woorden aan te geven wat je wel of niet wil. Klik voor dit document op Wat wil ik wel en wat wil ik niet bij mijn levenseinde?. Als je dit document gaat invullen, is het verstandig dit vooraf te bespreken met je arts. Vraag om uitleg over onderzoekingen en/of behandelingen die onduidelijk zijn. Bespreek de verschillende mogelijkheden van pijnbestrijding met je arts. Geef je arts een kopie van je ingevulde verklaring en zorg ervoor dat er een contactpersoon bekend is bij jouw arts. Natuurlijk vertel je jouw arts welke relatie je hebt met deze contactpersoon (kind, partner, goede vriend(in) of buur). De afspraken rond je levenseinde zijn niet af te dwingen. Wel zullen artsen en verpleegkundigen de gemaakte afspraken in het algemeen zo veel mogelijk willen volgen. Wat je als patiënt wil is heel erg belangrijk. Laat het je dokter weten!
Niet behandelen is ook een keuze. Artsen zijn geneigd door te gaan met onderzoek en behandeling. Patiënten willen ook liever niet opgeven en artsen willen de hoop van de patiënt liever niet de grond in boren. Vaak is het gevolg een opeenstapeling van zware behandelingen met veel bijwerkingen. Kortom nog meer ellende. Als de kans op verbetering gering is, kan afzien van, of stoppen met behandeling een goede keuze zijn. Het is goed om te bedenken welke positieve gevolgen er zijn als je als patiënt besluit geen zware behandeling meer te hoeven ondergaan. Niet altijd wordt niet-behandelen als optie genoemd door kankerspecialisten. Ze zijn vaak vol van hun (palliatieve) chemotherapeutische mogelijkheden en vergeten dan wat zo voor de hand ligt: gewoon eens even aankijken.
Zelf de regie houden?
Als het duidelijk wordt dat het einde van je leven aanstaande is, is er een manier om zelf regie te houden. Een manier van omgaan met je eigen eindigheid die niet voor iedereen geschikt is. Toch is het van belang om die manier hier aan de orde te stellen: Het bewust afzien van eten en drinken. Voor omstanders is het vaak moeilijk te vatten, dat iemand kan besluiten om te stoppen met eten en drinken. Toch kiezen mensen daar met enige regelmaat voor. Zeker als je leven al in een wankel evenwicht is, of als je een ernstige ongeneeslijke ziekte hebt, kan die keuze leiden tot een sterfbed dat heel goed genoemd kan worden. Overleg dit met je eigen dokter. Heus dit is de moeite waard om te bespreken. Voor meer informatie kijk je hier. In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde nummer 10 van 2016 verscheen een artikel van de hand van Eva Bolt en anderen. Hierin staat wat achtergrondinformatie. Deze huisarts promoveerde op het onderwerp waarbij haar motto luidt: Niets is vanzelfsprekend.
Meer achtergrondinformatie over vragen rond het levenseinde? Een eerste bondige informatie over omstandigheden rond ernstig ziek zijn en overlijden vind je in het document: Wat gebeurt er als mensen sterven gaan?. Voor meer informatie over achtergronden , websites en instanties die zich bezighouden met vragen rond het levenseinde klik op Meer informatie over zorg rond het levenseinde. Vaak worden vragen verengd tot een discussie over euthanasie. Alsof er geen andere wegen zijn naar een goede dood. Een mens sterft maar één keer, laat dat inderdaad goed gebeuren. Een ethische verhandeling hierover met als titel Waardig sterven is geschreven door Jaap Schuurmans in het dagblad Trouw, misschien wel de beste krant van Nederland, op 7 november 2000 en nog steeds actueel.
Er zijn altijd dingen die je afleiden. Drukte is rondom ons. Maar… waar gaat het om?
Stel je plannen om hier afspraken over te maken niet uit. Neem er de tijd voor en overleg dit met raadgevers.
Geef je zelf de gelegenheid om in de eindigheid van je leven datgene te doen wat je zo graag wil.
Misschien is het goed om een aantal punten door te nemen:
1. Stel jezelf een aantal vragen:
- Wie wijs je aan om beslissingen voor je te nemen als je dat zelf niet meer kan? Leg dit schriftelijk vast en onderteken dit allebei. Noteer de datum. Geef een afschrift aan je behandelend arts en huisarts.
- Welke behandelingen wil je wel en welke behandelingen wil je niet?
- Als je aan het einde van je leven komt, waar wil je dan sterven? Thuis is misschien een heel goede plek? Wat is er voor nodig om thuis te kunnen sterven? Ben je op de hoogte van andere mogelijkheden?
- Als je bent overleden, wil je dan weefsels ter beschikking stellen aan anderen, waarmee hun kwaliteit van leven sterk kan verbeteren? Heb je een donorcodicil? Heb je je in het donorregister laten registreren? Sommige mensen geeft het een positieve gedachte over hun eigen sterven, te weten dat hun weefsels er toe zullen bijdragen dat een blinde of slechtziende weer kan zien, een ernstige verbrand kind nieuwe huid kan krijgen…
2. Schrijf de antwoorden op bovenstaande vragen op. Noteer dit in een document. Onderteken dit.
3. Stel je partner, kinderen, familie, geliefden op de hoogte, zodat ze weten hoe je over deze dingen denkt en wat je hebt opgeschreven.
4. Berg dit document op. Zorg dat je familie of goede vrienden een afschrift hebben. Natuurlijk krijgt de dokter een afschrift.
Daar gaat het gedicht MICHAEL ROSENBERG over hieronder:
Well grey clouds wrapped round the town like elastic Cars stood like toys made of Taiwanese plastic The boy laughed at the spastic dancing round in the rain While laundrettes cleaned clothes, high heals rubbed toes Puddles splashed huddles of bus stop crows Dressed in their suits and their boots well they all look the same
I took myself down to the cafe to find all the boys lost in books And crackling vinyl And carved out a poem above the urinal that read Don’t you cry for the lost Smile for the living Get what you need and give what you’r given Life’s for the living so live it Or you’re better off dead
While the evening pulled the moon out of it’s packet Stars shone like buttons on an old man’s jacket We needed a nail but wetacked it ‘til it fell off the wall While pigeon’s pecked trains, sparks flew like planes The rain showed the rainbows in the oil stains And we all had new iPhones but no one had no one to call
And I stumbled down to the stomach of the town Where the widow takes memories to slowly drown With a hand to the sky and a mist in her eye she said Don’t you cry for the lost Smile for the living Get what you need and give what you’r given Life’s for the living so live it Or you’re better off dead
Well I’m sick of this town, this blind man’s forage They take your dreams down and stick them in storage You can have them back son when you’ve paid off your mortgage and loans Oh hell with this place, I’ll go it my own way I’ll stick out my thumb and trudge down the highway Someday someone must be going my way home Till then I’ll make my bed from a disused car With a matress of leaves and a blanket of stars And I’ll stitch the words into my heart with a needle and thread Don’t you cry for the lost Smile for the living Get what you need and give what you’r given You know life’s for the living so live it Or you’re better of dead Don’t you cry for the lost Smile for the living Get what you need and give what you’r given Life’s for the living so live it Or you’re better of dead.
Of luister eens hiernaar of naar deze tekst (doorklikken svp)
